Ελληνική Ορολογία. Έρευνα και Εφαρμογές
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Ελληνική Ορολογία. Έρευνα και Εφαρμογές

Ελληνική Ορολογία. Έρευνα και Εφαρμογές

Κυκλοφόρησε στη σειρά Δοκίμιο των εκδόσεων Καστανιώτη, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ε.Κ. "Αθηνά", μία συλλογική έκδοση που αντιπροσωπεύει την πρώτη προσπάθεια θεωρητικής προσέγγισης της ορολογίας στην ελληνική γλώσσα. Η ορολογία είναι ένα πολυδιάστατο, διεπιστημονικό, αντικείμενο, του οποίου η μελέτη άρχισε συστηματικά να διαμορφώνεται σε ανεξάρτητο κλάδο κατά τη δεκαετία του 1970. Σήμερα, οι μέθοδοι ανάπτυξης και η χρήση ορολογίας συνθέτουν τον άξονα μίας διττής δραστηριότητας, αφενός στο επίπεδο της θεωρίας και αφετέρου στο εφαρμοσμένο πεδίο της έκδοσης ορολογικών λεξικών. Στο θεωρητικό επίπεδο, η ορολογία ασχολείται με θέματα όπως είναι η μορφολογική και σημασιολογική ανάλυση των όρων, η σχέση μεταξύ όρων και εννοιών, η ταξινόμηση των όρων και των εννοιών σε λογικά και οντολογικά συστήματα, αλλά και με ζητήματα γλωσσικού σχεδιασμού που αναφέρονται στις συνθήκες και στις διαδικασίες υιοθέτησης, χρήσης και διάδοσης των όρων. Η ερευνητική αυτή διάσταση δεν είναι ξένη προς τους πρακτικούς στόχους της ορολογίας ως επαγγελματικής δραστηριότητας που επικεντρώνεται σε προβλήματα σχετικά με τη συλλογή ορολογικών δεδομένων, με τον ορισμό, την κατάταξη και τη μετάφραση των όρων, με το επιστημονικό και τεχνικό λεξιλόγιο...

Οι σχετικές έρευνες ενδιαφέρουν πλέον την ευρύτερη επιστημονική κοινότητα, δεδομένου ότι η ορολογία ασχολείται με ζητήματα συνδεδεμένα με τη διακίνηση της γνώσης στις σύγχρονες κοινωνίες όπου η πληροφορία παράγεται σε ένα πλαίσιο γενικευμένης πολυγλωσσίας και διαδίδεται με τρόπους που επηρεάζουν την εξέλιξη της γλώσσας. Στο πλαίσιο αυτό, η μελέτη των όρων (που δεν είναι απλώς σύνολα λέξεων, αλλά εκπροσωπούν νοητικές κατηγορίες) καταλήγει να συσχετίζεται με τη συστηματοποίηση και την αναπαράσταση της ανθρώπινης γνώσης. Όπως αναφέρεται και στον πρόλογο του βιβλίου «η μελέτη της ορολογίας συμβάλλει στην προβολή μίας σειράς γνωστικών και κοινωνιογλωσσολογικών θεμάτων που αναφύονται ως συνέπεια των σύγχρονων συνθηκών επικοινωνίας και διακίνησης της γνώσης. […] εκτός από τα φαινόμενα δανεισμού ή δημιουργίας διεθνών λέξεων, παρατηρούμε ότι ολόκληρα πεδία εννοιών μπορούν να υιοθετηθούν και να μεταφερθούν ως σύνολα όρων από τη μία γλώσσα στην άλλη. Έτσι, οι επιστημονικές και τεχνικές υπογλώσσες λειτουργούν ως φορείς γλωσσικής μεταβολής μέσω των οποίων εισάγονται έννοιες, λέξεις και συντακτικές δομές που διαχέονται και ενσωματώνονται στη γενική γλώσσα μέσα από το λόγο της εκπαίδευσης, της διοίκησης, της διαφήμισης, της δημοσιογραφίας…». Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα προβλήματα που παρουσιάζονται σε γλώσσες περιορισμένης διάδοσης, όπως η ελληνική, για τις οποίες η γνώση αποτελεί κατά κανόνα «εισαγόμενο» αγαθό, με αποτέλεσμα η δημιουργία και υιοθέτηση νέων όρων να επιφέρει αναπόφευκτα παρεμβολές από άλλους γλωσσικούς κώδικες.

Μέσα από την οργάνωση των τριών θεματικών ενοτήτων του βιβλίου, οι συγγραφείς επιχειρούν μια συστηματική ανάλυση των θεωρητικών και μεθοδολογικών αρχών της ορολογικής έρευνας, των εφαρμογών στην ορογραφία και των σχετικών μέσων που χρησιμοποιούνται στις νέες τεχνολογίες. Το πρώτο μέρος (Η ορολογία ως γλωσσικός κλάδος) παρουσιάζει την ορολογία ως γλωσσικό κλάδο που ασχολείται με τη μελέτη του επιστημονικού και τεχνικού λόγου, ιδιαίτερα με την περιγραφή και σημασιολογική ανάλυση των εννοιών που εκπροσωπούν οι όροι στις διάφορες γλώσσες. Το δεύτερο μέρος (Θέματα ορογραφίας) αναφέρεται στην ορολογία ως πρακτική δραστηριότητα, από την οποία παράγονται συγκεκριμένα χρηστικά προϊόντα, λεξικά και άλλα έργα λεξικογραφικού χαρακτήρα, σε έντυπη ή σε ηλεκτρονική μορφή. Το τρίτο μέρος (Ορολογική τεχνολογία) είναι αφιερωμένο στην ορολογική τεχνολογία, της οποίας οι βασικότεροι τομείς είναι η δημιουργία ορολογικών πόρων, η ευχερέστερη μεταφορά και ανταλλαγή δεδομένων και η αξιοποίησή τους σε υπολογιστικά περιβάλλοντα κατάλληλα για την ανάλυση επιστημονικών και τεχνικών κειμένων, αλλά και για παραγωγή εξολοκλήρου νέων δεδομένων στο πλαίσιο εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης. Τα παραδείγματα προέρχονται από τους χώρους της παραγωγής κειμένου και της μηχανικής μετάφρασης, ενώ παράλληλα διαπιστώνονται τα σημεία τομής ανάμεσα στη θεωρητική ανάλυση και στις μεθόδους αναπαράστασης της γνώσης.

 

Επιστημονική επιμέλεια: Μαριάννα Κατσογιάννου και Eλένη Ευθυμίου
Εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα, 2004

 
 
 

Σας ενημερώνουμε ότι η διάθεση των φυσικών προϊόντων του ΙΕΛ/ΕΚ «Αθηνά» (βιβλία, CD/DVD-ROM) από κάθε σημείο πώλησης έχει σταματήσει. Τα προϊόντα του ΙΕΛ αποτέλεσαν σημαντικά καινοτομικά αποτελέσματα της Ερευνητικής και Αναπτυξιακής του δράσης και βοήθησαν, για πάνω από δύο δεκαετίες, στην εξοικείωση της ελληνικής κοινωνίας, πολιτείας και βιομηχανίας με τα ψηφιακά εργαλεία και τις δυνατότητές τους. Το ΙΕΛ συνεχίζει να παραγάγει τεχνολογίες και συστήματα, και να προσφέρει αντίστοιχες καινοτόμες υπηρεσίες και τεχνολογικές λύσεις με βάση το διαρκές όραμά του για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας και την συμβολή στην αντιμετώπιση των μεγάλων κοινωνικών προκλήσεων.